هوالمعين
آيا استانداري يزد يك سازمان شيشه اي است؟

هدايت كارگر شوركي
www.kargar32.ir kargar32@yahoo.com

عدالت: محبوب همگان از جامعه تا سازمان
عدالت را شايد بتوان گوهر گمشده بشر امروز دانست كه آنرا در پيچ وخمهاي جاده تمدن و پيشرفت، از كف داده و هرچه مي جويد كمتر مي يابدش. از اين رو به هر بهانه اي، مي كوشد تا نامي از اين گوهر نادر زنده سازد و تلاشي تازه براي يافتنش، آغاز نمايد. يك از ابعاد برجسته عدالت كه از ديرباز مورد توجه و پيگيري بويژه از سوي نيمه مظلوم جامعه بوده عدالت جنسي و رفع تبعيض ميان زنان و مردان مي باشد. جنبش عدالت جويانه زنان در سطوح و لايه هاي مختلف جامعه از جمله در بستر سازمانها بدنبال شناسايي و رفع عوامل و زمينه هاي تبعيض جنسي تلاش كرده و در برخي موارد نيز موفقيتهايي حاصل نموده است.

سازمان: تجلي گاه تبعيض جنسي
باوجود تمام اين تلاشها و صرفنظر از برخي توفيقات كوتاه مدت يا سطحي، چنين به نظر ميرسد كه عدالت جنسي در شكل ايده آل و يا حتي رضايت بخش خود در سازمانهاي عصر جديد هنوز رخ نمايان نكرده و اشكال متنوع و متعددي از تبعيض جنسي در اين سطح از جامعه، مشاهده مي شود. مثلا با وجود آنكه بيش‌ از 50 درصد از دارندگان‌ مدارج‌ بالاي‌ تحصيلي‌ در رشته‌هاي‌ فني‌ و مديريتي‌ را زنان‌ تشكيل‌ مي‌دهند اما تنها كمتر از 5 درصد مديران‌ ارشد‌ شركتها و سازمانها زن‌ هستند . در كشور ما نيز وضعيت چندان اميدواركننده به نظر نمي رسد چرا كه عليرغم آن كه قانون اساسي كشور راه را براي تصدي اكثر مناصب تصميم‌گيري براي زنان باز گذاشته، تنها ۸/۲ درصد مشاغل مديريتي در كشور به زنان اختصاص يافته است و يا آنكه نسبت‌ سرپرستان‌ زن‌ دستگاههاي‌ اجرايي‌ در سازمانهاي‌ دولتي‌ و خصوصي‌ از 10% تجاوز نمي‌كند. اين شرايط باعث شده كه ايران، جزء آخرين كشورها از نظر مشاركت اقتصادي زنان رتبه بندي شود .

سازمانهاي شيشه اي: سقف و ديوارهاي شيشه اي
علي رغم مزاياي متعدد بهره گيري از توانمنديهاي مديريتي بانوان در سازمانها، موانع و چالشهاي متعددي در اين مسير وجود دارند كه از مجموعه آنها تحت عنوان كلي سقف شيشه اي ياد مي شود. سقف شيشه اي در واقع به آن دسته از موانع نامريي اشاره دارد كه مبتني بر نگرش و پيشداوريهاي سازماني بوده و از تصدي مسئوليتهاي مديريتي توسط زنان جلوگيري بعمل مي آورند. نتايج تحقيقي نشان داده كه80 درصد از زناني كه در رده هاي مياني سازمانها، مديريت مي كردند، به سبب وجود سقف شيشه اي، سازمان قبلي را ترك كرده اند. اينك به طور روزافزون ، شمار زيادي از افراد شاغل در سازمانها دريافته اند كه بايد سقف شيشه اي را خرد كنند و موانع پيشرفت زنان را از سرراه بردارند.
در كنار موانع ارتقاي مديريتي زنان (سقف شيشه اي) و حتي قبل از آن، موانعي وجود دارند كه از ورود زنان به سازمانها جلوگيري مي كنند. شايد بتوان اين دسته از موانع را تحت عنوان ديوارهاي شيشه اي نام نهاد. تركيب اين دو وضعيت، سازمانهايي را بوجود مي آورد كه با ديوارهاي شيشه اي خود، مانع از ورود عادلانه زنان به سازمانها مي شوند و بوسيله سقفهاي شيشه اي خود اجازه نمي دهند، زناني كه به هر ترفند، وارد سازمان شده اند، به پستهاي مديريتي دست پيدا كنند. از آنجا كه اين موانع، واقعي اما غيررسمي، غيرقانوني و ناديدني هستند مي توان به اين گونه سازمانها لقب شيشه اي داد.
بعنوان نمونه در كشور ما، تحقيقي در مورد علل عدم دستيابي زنان به پست‌هاي مديريتي، نشان مي‌دهد كه اگر چه مديران و كاركنان، به كارايي و قابليت زنان در عرصه‌هاي مديريتي و پست‌هاي بالاي سازماني واقفند اما تنها ۶ درصد از كاركنان مرد اين سازمانها، پست مديريت را براي زنان مناسب مي‌دانند و حدود ۳۰ درصد كارمندان مرد از اين كه مافوقشان زن باشد احساس خوشايندي ندارند. اگر چه همه مديران مورد پرسش بر اين باور بودند كه زنان شايستگي لازم براي تصدي پست‌هاي بالاي سازماني را دارند اما بيش از ۸۰ درصد آنان مديريت را كاري مردانه مي‌دانند و بيش از ۵۰ درصد معتقدند كه مردان در كارهاي مديريتي موفق‌تر از زنانند و خلاقيت بيشتري از خود نشان مي‌دهند. گفتني است كه حدود ۱۰درصد كاركنان زن مورد مطالعه نيز مديريت را مردانه تلقي مي‌كنند و حدود ۱۸ درصد از آنها بر اين باورند كه زنان جامعه اعتماد و ريشه لازم جهت تصدي پست‌هاي بالاي سازمان را ندارند .

استانداري هاي شيشه اي:
در ميان سازمانهاي دولتي استاني، جايگاه استانداريها در موقعيتي برتر و بالاتر از سايرين قرار دارد و به همين دليل نيز اقدامات اين سازمان مي تواند بعنوان الگوي ديگر نهادها واقع شود ضمن آنكه در بسياري زمينه ها نيز ماموريتهاي نظارتي اين سازمان، مي تواند فعاليتهاي ديگر دستگاه ها را كنترل و جهت دهي نمايد. در مورد وضعيت استخدام كاركنان دولت در سطح استان، چنين شرايطي حاكم است.
• از يك سو اقدامات استانداري در نحوه بكارگيري نيرو، الگوي ديگر دستگاه ها قرار مي گيرد. در آگهي استخدام منتشر شده از سوي استانداري يزد كه بر اساس آن 12 نفر براي پستهاي كارشناس صنايع، تحليل گر سيستم، كارشناس شبكه، كارشناس كشوري و مدني و نيز برنامه ريزي كشاورزي در استانداري و فرمانداريها، استخدام خواهند شد حتي يك شانس براي داوطلب شدن زنان تحصيلكرده جامعه يزد، باقي نمانده و تنها مردان مي توانند در اين رقابت شركت كنند. قطعا اين رويكرد، در ساير ادارات استان نيز تسري خواهد يافت.
• از سوي ديگر دفتر منابع انساني و تحول اداري استانداري بعنوان نهاد نظارتي، بر فرايند جذب نيرو در ساير دستگاه هاي اجرايي استان نيز كنترل دارد و سازمانهاي دولتي موظفند آگهي هاي استخدامي خود را پيش از انتشار، به تاييد اين مرجع برسانند. مروري مختصر بر مجوزهاي تاييد شده در اين استان نشان مي دهد كه تبعيض جنسي در استخدام دستگاه هاي مختلف استاني، از سوي اين دفتر، مجاز شمرده شده و مورد تاييد واقع شده است. حال آنكه اين مرجع مي توانست هنگام تاييد آگهي هاي استخدامي، شرايط عادلانه اي را براي زنان، جهت رقابت با مردان تنظيم نمايد.
• در بعد داخلي نيز مي توان به وجود سقف شيشه اي در استانداري يزد پي برد چرا كه از ميان كليه پستهاي مديريتي اين سازمان در سطح استان، شهرستانها و بخشها، تعداد انگشت شماري از زنان به پستهاي مديريتي حتي در سطح سرپرستي راه يافته اند. نه تنها هيچكدام از بخشداران، فرمانداران و مديران كل ستادي استانداري (بجز مديركل امور بانوان!) از ميان زنان انتخاب نشده اند بلكه در ميان معاونين دفاتر، رؤساي گروهها و رؤساي ادارات نيز بيش از يك يا دو زن را نمي توان يافت. همين حالت نيز مي تواند الگوي ساير ادارات و دستگاه هاي دولتي قرار گيرد و پيداست كه مجموعه اين حركتها چگونه به گسترش تبعيض جنسي در ادارات، خواهد انجاميد.
بنابراين استانداري يزد نه تنها خود بعنوان سازماني شيشه اي داراي ديوارها و سقف ضخيم شيشه اي است بلكه فرهنگ شيشه اي شدن را به انحاي مستقيم و غيرمستقيم به ديگر سازمانهاي دولتي نيز تزريق نموده و زمينه پيدايش دولت شيشه اي را فراهم مي سازد.

چكشي براي شكستن شيشه ها!
چنانچه بخواهيم از شيشه اي شدن سازمانها حداقل در بخش عمومي جامعه و در ميان سازمانهاي دولتي جلوگيري كنيم و سقفها و ديوارهاي شيشه اي دستگاه هاي اجرايي كشور را بشكنيم، به نظر مي رسد برنامه ريزي براي انجام اقدامات زير، مفيد و لازم باشد:
- براي شكستن ديوارهاي شيشه اي شايسته است معاونت توسعه مديريت و سرمايه انساني رئيس جمهور (در سطح ملي) و دفاتر منابع انساني و تحول اداري استانداريهاي كشور (در سطح استاني) هنگام بررسي پيش نويس آگهي هاي استخدامي دستگاه هاي اجرايي، شرط جنسيت را از شرايط عمومي يا اختصاصي استخدام در مشاغل دولتي حذف نموده و اجازه ندهند مديران دستگاه هاي اجرايي ملي يا استاني به تشخيص خودشان، ورود زنان به مشاغل دولتي را محدود نمايند.
- البته در موارد استثنايي كه انجام وظايف يك شغل دولتي ارتباط مستقيم با جنسيت شاغل دارد، دستگاه اجرايي مي تواند با تنظيم و ارائه گزارش توجيهي مستند، از هيات وزيران درخواست برقراري شرايط جنسي در جذب نيروي انساني نمايد.
- براي خردكردن سقفهاي شيشه اي نيز بايد ضوابطي انگيزاننده براي مديران ارشد دستگاه هاي اجرايي ملي و استاني جهت ارتقاي جايگاه و مسئوليت زنان شاغل تدوين و ابلاغ كرد ضمن آنكه اجراي سياستهاي تنبيهي براي آندسته از مديران ارشد كه تلاشي در اين زمينه نشان نمي دهند نيز مفيد خواهد بود.
- پيش بيني معيارهايي كميت پذير و قابل سنجش از سوي دفاتر امور بانوان استانداريها جهت اندازه گيري ميزان موفقيت دستگاه هاي اجرايي در زمينه فروريختن ديوارها و سقفهاي شيشه اي نيز مي تواند شرايط را فراهم آورد كه در آن، ضمن معرفي و تقدير از دستگاه هاي برتر، از مديران كم توجه به اين موضوع نيز بازخواست شود. لحاظ اين معيارها در مجموعه شاخصهاي ارزيابي عملكرد مديران و دستگاه هاي اجرايي، اقدام موثري در اين راستا به نظر ميرسد.

توصيه هايي در بهترين يا آخرين فرصت
اكنون كه در آستانه تدوين و تصويب آيين نامه هاي اجرايي قانون مديريت خدمات كشوري قرار داريم موقعيت بسيار مناسبي فراهم است تا با پيگيري آحاد، گروه ها و تشكلهاي ويژه اي همچون فراكسيون زنان مجلس شوراي اسلامي، جمعيتهاي مدافع حقوق زنان، دفاتر ذيربط در وزارتخانه ها و استانداريها و ساير مراجع ذينفع و ذيصلاح، حداكثر بهره برداري از اين فرصت قانوني فراهم شود چراكه بستر حقوقي براي اعمال سياستهاي فوق، از طريق قانون مديريت خدمات كشوري و آيين نامه ها و دستورالعملهاي اجرايي آن، آماده شده است. شايد اگر از اين فرصت مناسب، استفاده شايسته بعمل نيايد، سازمانهاي شيشه اي آنقدر به ضخامت ديوارها و سقف خويش بيافزايند كه ديگر حتي با چنين چكشها و ضربه هايي نيز فرو نريزند.
در استانداري يزد نيز اكنون كه بدنبال گزينه اي براي تصدي پست معاونت پشتيباني و توسعه منابع انساني، جستجو مي شود مناسب خواهد بود كه فردي براي اين پست انتخاب گردد كه با رويكردي متفاوت و عادلانه بتواند ديوارهاي شيشه اي استانداري را در هر دو حوزه درون سازماني (استخدام پرسنل استانداري) و برون سازماني (تاييد آگهي هاي استخدامي ساير ادارات استاني) فرو ريخته و از طريق ارتقاي جايگاه مديريتي زنان شاغل، نيز ضخامت سقف شيشه اي استانداري را كاهش دهد. در اين صورت، ساير دستگاه هاي اجرايي استان نيز با الگوگيري از رويكرد نوين استانداري، حركتي تازه در احياي عدالت جنسي را آغاز خواهند كرد و شايد اين جهت گيري عادلانه، در سطح ملي و ساير استانها نيز پذيرفته و عمل شود.
بعنوان يك اقدام انقلابي و عدالت گسترانه نيز به استاندار اصولگرا و عدالت خواه يزد پيشنهاد مي شود آگهي استخدامي اخير استانداري را از لحاظ شرايط جنسي داوطلبين، اصلاح نموده و با تمديد مهلت ارسال مدارك، زمينه رقابت بانوان جامعه در اين مسابقه استخدامي را فراهم آورند

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا